Miasto i Gmina Gniew

Gniew w Rzeczypospolitej

Po powrocie do Polski Gniew stał się siedzibą starosty, a zamek jego rezydencją. Zabiegi starostów, rozwój swobodnej żeglugi na Wiśle i ożywienie na szlakach lądowych spowodowały stopniowy rozwój Gniewu jako ośrodka rzemieślniczo-handlowego Pomorza Gdańskiego. Znaczny wpływ na sytuację wewnętrzną Gniewu wywarła też reformacja.

W 1538 roku władze miejskie i większość mieszczan przeszła na protestantyzm, a w 1570 miasto otrzymało przywilej wyznaniowy. W 1589 roku Zygmunt III Waza zatwierdził wilkierz gniewski, będący zbiorem wewnętrznych praw miasta. Długi okres pokoju i rozwoju miasta przerwały wojny ze Szwecją. W roku 1626 wrogie wojska zajęły Gniew. Doszło wtedy do bitwy pod Gniewem, zwanej „bitwą dwóch Wazów”. Nie udało się jednak pokonać załogi szwedzkiej na zamku. Dopiero w następnym roku wojska polskie pod dowództwem Stanisława Koniecpolskiego wyparły Szwedów.

Kolejny raz wojska szwedzkie pojawiły się pod Gniewem w 1665 roku. Szturm na miasto i zamek zostawił po sobie znaczne zniszczenia. W okresie między wojnami szwedzkimi pozytywnie w dziejach miasta zapisał się książę Albrecht Stanisław Radziwiłł – starosta gniewski. Często odwiedzał Gniew i dbał o jego rozwój. W sposób szczególny związał się z pobliskim Piasecznem, gdzie została uzdrowiona jego żona.

Pomyślny okres dla rozwoju Gniewu nastąpił po 1667 roku, kiedy starostwo gniewskie przejął hetman Jan Sobieski, późniejszy król Polski. Nowy starosta znacznie przyczynił się do odbudowy i rozwoju miasta po wyniszczających wojnach szwedzkich. Do dnia dzisiejszego
zachował się pałac, który król wybudował dla swojej żony Marii Kazimiery. Władca odbudował też kościół w Piasecznie.

Następcom Sobieskiego przyszło gospodarować w czasach trudnych. W 1703 roku w okresie Wojny Północnej do Gniewu wkroczyły po raz trzeci wojska szwedzkie. Miasto uległo częściowemu zniszczeniu, a mieszkańcy musieli płacić wysokie kontrybucje. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 roku Gniew wraz z Pomorzem Gdańskim został wcielony do Prus i otrzymał urzędową nazwę „Mewe”. Rozpoczął się napływ i osadnictwo ludności niemieckiej.